Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

lex naturalis

  • 1 lex naturalis

    Italiano-russo Law Dictionary > lex naturalis

  • 2 lex naturalis

    Jur., Lat. droit naturel; pf. loi de nature

    English-French dictionary of law, politics, economics & finance > lex naturalis

  • 3 Lex naturalis

    Westminster dictionary of theological terms > Lex naturalis

  • 4 naturalis

    nātūrālis, e, adj. [natura], natural, i. e.,
    I.
    By birth, one's own:

    naturalis pater, opp. to adoptive father,

    Cic. Phil. 3, 6, 15:

    in adoptionem dato redire in familiam liceat, si pater naturalis sine liberis decesserit,

    Quint. 3, 6, 96: filius ( = kata phusin uios), Liv. 42, 52:

    Pauli nepos,

    id. 44, 44; Suet. Tib. 52; Gai. Inst. 2, 137; 3, 31:

    qui in avi sui naturalis potestate est,

    Dig. 37, 8, 1, § 2; also, natural, illegitimate ( = nothus), Dig. 40, 5, 40; 36, 1, 80, § 2; Aug. Conf. 6, 12; Inscr. Grut. 945, 3.—
    II.
    Of or belonging to the nature of things, produced by or agreeable to nature, natural:

    naturale est alicui,

    it is natural to one, it is his innate quality, Plin. 11, 37. 54, §

    144: historia, id. praef. § 1: motus naturalis,

    Cic. Fin. 1, 6, 19:

    societas,

    id. Off. 1, 16, 50:

    lex,

    id. N. D. 1, 14, 36:

    notio naturalis atque insita in animis nostris,

    id. Fin. 1, 9, 31:

    naturalis, non fucatus nitor,

    id. Brut. 9, 36:

    bonum,

    id. Cael. 5, 11: dies, a natural day, i. e. from sunrise to sunset, opp. to the dies civilis, Censor. de Die Nat. 23;

    v. civilis: mors,

    a natural, not a violent death, Plin. 7, 53, 54, § 180 (for the class. mors necessaria, Cic. Mil. 7, 16):

    naturales exitus,

    the anus, Col. 6, 30, 8:

    naturalia desideria,

    the serual impulse, id. 6, 24, 2; 6, 27, 7: loca naturalia, the sexual parts of men and animals, Cels. 1, p. 11 Milligan.—As subst.: nātūrāle, is, n., the private parts:

    sanguinis pars per naturale descendit,

    Cels. 5, 26, 13; 7, 26, 1 al.—More freq. plur., nātūrālĭa, ĭum, n., in same sense, Cels. 4, 21 init.; 5, 20, 4; 6, 18, 2 al.; Col. 6, 27, 10; Just. 1, 4, 2.—
    III.
    Of or concerning nature, natural:

    naturales quaestiones,

    Cic. Part. 18, 64:

    historia, Plin. H. N. praef. § 1: philosophia,

    Isid. Orig. 2, 24, 12.—
    IV.
    Opp. to fictitious, natural, real:

    philosophi duos Joves fecerunt, unum naturalem, alterum fabulosum,

    Lact. 1, 11. —Hence, adv.: nātūrālĭter, naturally, conformably to nature, by nature:

    nec vero umquam animus hominis naturaliter divinat,

    Cic. Div. 1, 50, 113:

    alacritas naturaliter innata,

    Caes. B. C. 3, 92:

    inter naturaliter dissimillimos,

    Vell. 2, 60, 5; Plin. 11, 37, 47, § 130:

    profluere (urinam),

    Cels. 7, 26, 1; Hirt. B. Alex. 8:

    est aliquid in omni materiā naturaliter primum,

    Quint. 3, 8, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > naturalis

  • 5 nātūrālis

        nātūrālis e, adj.    [natura], natural, by birth, one's own: filius, L.: decōris Munus, O.—As subst n.: alquid naturale habere, innate capacity.—Of the nature of things, produced by nature, according to nature, natural: societas: lex: bonum: malum, O.: desiderium corporum, L.: quaestiones, concerning nature.
    * * *
    I
    physical/natural scientist; physicist; natural philosopher
    II
    naturalis, naturale ADJ
    natural, normal, typical, characteristic; inate, inherent; physical (science); natural; (not adoptive, parents); (parts of body/genitals, excretory outlets)

    Latin-English dictionary > nātūrālis

  • 6 lex

    1) закон, обязательный для всех, общее правило (1. 1 D. 1, 3. 1. 7 eod. Gai. I. 3.): а) в тесном смысле, прот. plebiscitum - постановление всего римского народа, народного собрания (comitia curiata или comitia centuriata) (§ 4 I. 1, 2. 1. 2 § 2-8 D. 1, 2. Gai. I. 3. 1. 7 § 7 D. 2, 14. 1. 1 § 1. 1. 28 § 2 D. 4, 6); со времени legis Hortensiae (Gai. I. 3) все plebiscita сделались обязательными для всего народа и назывались leges, напр. lex Aquilia (1. 1 § 1 D. 9, 2), и таким образом lex обоз. вообще постановление народа (1. 32 § 1 D. 1, 3); прот. постановлениям сената и императора (1. 1 pr. D. 1, 21. 1. 6 D. 2, 14. 1. 7 pr. D. 4, 5. 1. 2 pr. D. 10, 2. 1. 6 § 2 D. 26, 1. 1. 6 C. 2, 3); иногда обоз. известное решение народа, именно б) lex XII tab.напр. cui lege bonis interdictum est (1. 18 pr. D. 28, 1. 1. 5 § 1 D. 29, 2. cf. 1. 1 pr. D. 27, 10. 1. 3 D. 41, 3. 1. 13 § 3 D. 8, 3. 1. 7 § 14 D. 2, 14); в) lex Iulia et Papia Poppaea (также leges) (1. 2 D. 4, 4. 1. 45 § 5. 1. 48 § 1. 1. 49 D. 23, 2. 1. 64 § 6. 7 D. 24, 3. 1. 5 D. 34, 7. 1. 10 D. 34, 9. 1. 62 § 2. 1. 63 § 1. 1. 64 D. 35, 1. 1. 16 pr. D. 37, 14. 1. 5 C. 10, 10); г) lex Aelia Sentia (1. 4 D. 18, 7. 1. 6 D. 37, 14. 1. 12 § 1. 1. 14 § 1. 5. 1. 31. 32 D. 40, 9); д) lex Iulia iudiciorum (1. 6 D. 2, 12. 1. 2 pr. § 1 D. 48, 3);

    b) в более широком см. правило, предписание гражданского права (ius scriptum) прот. преторскому (ius honorum) или обычному праву (1. 8 D. 23, 2. 1. 112 § 3 D. 30, 1. 52 § 5. 6 D. 44, 7. 1. 27 D. 50, 17); так SCtum Maced. называется lex (1. 9 § 4 D. 14, 6); тк. SCtum Turpill. (1. 10 pr. D. 48, 16) и oratio Severi (1. 49 D. 4, 4. cf. 1. 1 pr. D. 27, 9); часто это выражение относ. к указам императоров (1. 21 cf. 1. 7 D. 37, 5. 1. 50 C. 1, 3. 1. 9 C. 1, 14. 1. 22 C. 5, 37. 1. 3 C. 7, 39. cf. 1. 1 pr. § 1 D. 1, 4);

    nova lex, novae leges = постановления сената и император. указы (1. 7 pr. D. 4. 5. 1. un. D. 13, 2);

    leges nostrae = ius (civile) nostrum (1. 26 pr. D. 26, 2. 1. 6 § 1 D. 37, 11);

    omissa causa testamenti hereditatem possidere lege, на основании гражданского права = ab intestato (1. 11 D. 29, 4. cf. 1. 130 D. 50, 16);

    ex lege (= ex iure) Quiritium vindicare (1. 1 § 2 D. 6, 1);

    ex lege (= legitime) nubere (1. 42 D. 40, 7);

    ita factum, uti de lege fieri licuit (1. 1 § 16 D. 43, 12);

    publica lex = ius publ. (1. 4 D. 47, 22);

    c) в самом широком смысле: правило, преднисание, напр. постановление преторского эдикта называется leх (1. 1 § 2 D. 38, 8); тк. нормы и правила, установленные и введенные юристами, наз. leges, a юристы legum auctores, legum latores (1. 2 § 10. 20 C. 1, 17. 1. 33 § 1 C. 3, 28. 1. 10 C. 6, 26. l. 19 C. 6, 30. cf. legislator s. 2);

    ratio naturalis, quasi lex quaedam tacita (1. 7 pr. D. 48, 20);

    lex naturae - lex specialis (1. 24 D. 1, 5. 1. 32 § 1 D. 1, 3); далее leges обоз. тоже, что ius s. 1. a. д.), напр. legum scientia, eruditio;

    prima legum audientia, cunabula (prooem. I. § 3. 1. un, C. 7, 25. 1. 2 § 9. 22 C. 1, 17. 1. 11 C. 8, 26).

    2) lex (municipalis, municipii, civitatis, loci), городской, муниципальный устав (1. 3. 6 pr. D. 3, 4. 1. 37 D. 42, 5. 1. 3 § 4 D. 43, 24. 1. 3 § 5 D. 47, 12. 1. 12 D. 49, 1. 1. 21 § 7. 1. 25 D. 50, 1. 1. 10 D. 50, 2. 1. I D. 50, 3. 1. 11 § 1 D. 50, 4. 1. 3. 6 D. 50, 9. 1. 4 C. 11, 29). 3) свободное, частное объявление воли, ближе определяющее юридическое отношение, отсюда - основание, главное условие юридического акта, уговор напр.: lex commissoria (см.);

    lex nienditiovs (1. 22. 33. 60 D. 18, 1. 1. 8 D. 18, 3. 1. 6 § 1 D. 18, 7. 1. 53. § 2 D. 19, 1);

    emtionis (1. 13 § 14 eod. 1. 5 D. 47, 12. 1. 13 pr. D. 8, 4. 1. 40 pr. § 1. 1. 77 D. 18, 1);

    lex aedium (1. 33 D. 8, 2. 1. 17 § 3 eod. 1. 6 pr. D. 8, 4. 1. 89 § 4 D. 31. 1. 77 D. 17, 2. 1. 25 § 3. 1. 29. 55 § 2. 1. 61 pr. D. 19, 2);

    operis locandi (1. 13 § 19 eod.);

    lex vectigalis (1. 2 § 29 D. 47, 8);

    vectigali fundo dicta (1. 31 D. 20, 1);

    censoria (см. censores);

    lex donationis (1. 22 D. 1, 5. 1. 16 § 1 D. 40, 2. 1. 8 D. 40, 8);

    obligationis (1. 108 D. 46, 3. 1. 1 § 12 D. 16, 3. 1. 24 eod. 1. 13 § 26 D. 19, 1. 1. 8 D. 19, 5. 1. 7 § 5 D. 2, 14. 1. 1 § 6 D. 16, 3. 1. 73 § 4 D. 50, 17);

    legem suae rei dicere (1, 20 § 1 D. 23, 4);

    lege imponere alicui (1. 7 § 8 D. 24, 1);

    legem apertius conscribere (1. 39. D. 2, 14);

    consignare (1. 13 § 6 D. 19, 1); тк. предсмертное распоряжение, legem testamento dicere (1. 14 D. 28, 1. 1. 114 § 14 D. 30);

    legatario legem dicere (1. 40 § 1 D. 40, 5. 1. 22 pr. D. 32).

    4) качество, свойство, lex danda operi talis, ne quid noceat vicinis (1. 15 § 10 D. 39, 2). 5) = dogma: lex catholica, venerabilis (1. 1 C. 1, 5. 1. 1 C. 1, 7);

    iudaica (1. 4. 5 C. 1, 9).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > lex

  • 7 Закономерность

    - lex naturae; regularitas; lex naturalis, lex physica, legalitas physica; закономерный - lege naturae definitus; naturalis; regularis;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Закономерность

  • 8 Закон

    - lex; canon; norma; regula; mos; constitutio; fas; privilegium;

    • законы природы - leges naturae; lex naturalis, lex physica, legalitas physica;

    • свод законов - corpus juris;

    • не нарушая законов - salvis legibus;

    • закон против злоупотреблений при соискании государственных должностей - lex de ambitu, lex ambitus;

    • закон о порядке принятия или отклонения законов - lex de jubendis legibus ac vetandis;

    • иметь силу закона - ut lex valere;

    • по всей строгости закона - summo jure;

    • закон гласит - in lege est;

    • всё подчинено определённому закону - certa stant omnia lege;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Закон

  • 9 естественный закон

    lex naturalis лат.

    Русско-итальянский юридический словарь > естественный закон

  • 10 Естественный закон

       / Закон природы
     ♦ ( ENG natural law - Law of nature)
     (лат. lex naturalis, lex naturae)
        моральный закон, универсально установленный Богом внутри каждой личности. Аристотель и этика стоиков разработали теорию Е. з., чтобы объяснить наличие у людей естественной нравственной осведомленности. В христианской теологии этого взгляда придерживался Фома Аквинский (1225-1274).

    Westminster dictionary of theological terms > Естественный закон

  • 11 naturale

    nātūrālis, e, adj. [natura], natural, i. e.,
    I.
    By birth, one's own:

    naturalis pater, opp. to adoptive father,

    Cic. Phil. 3, 6, 15:

    in adoptionem dato redire in familiam liceat, si pater naturalis sine liberis decesserit,

    Quint. 3, 6, 96: filius ( = kata phusin uios), Liv. 42, 52:

    Pauli nepos,

    id. 44, 44; Suet. Tib. 52; Gai. Inst. 2, 137; 3, 31:

    qui in avi sui naturalis potestate est,

    Dig. 37, 8, 1, § 2; also, natural, illegitimate ( = nothus), Dig. 40, 5, 40; 36, 1, 80, § 2; Aug. Conf. 6, 12; Inscr. Grut. 945, 3.—
    II.
    Of or belonging to the nature of things, produced by or agreeable to nature, natural:

    naturale est alicui,

    it is natural to one, it is his innate quality, Plin. 11, 37. 54, §

    144: historia, id. praef. § 1: motus naturalis,

    Cic. Fin. 1, 6, 19:

    societas,

    id. Off. 1, 16, 50:

    lex,

    id. N. D. 1, 14, 36:

    notio naturalis atque insita in animis nostris,

    id. Fin. 1, 9, 31:

    naturalis, non fucatus nitor,

    id. Brut. 9, 36:

    bonum,

    id. Cael. 5, 11: dies, a natural day, i. e. from sunrise to sunset, opp. to the dies civilis, Censor. de Die Nat. 23;

    v. civilis: mors,

    a natural, not a violent death, Plin. 7, 53, 54, § 180 (for the class. mors necessaria, Cic. Mil. 7, 16):

    naturales exitus,

    the anus, Col. 6, 30, 8:

    naturalia desideria,

    the serual impulse, id. 6, 24, 2; 6, 27, 7: loca naturalia, the sexual parts of men and animals, Cels. 1, p. 11 Milligan.—As subst.: nātūrāle, is, n., the private parts:

    sanguinis pars per naturale descendit,

    Cels. 5, 26, 13; 7, 26, 1 al.—More freq. plur., nātūrālĭa, ĭum, n., in same sense, Cels. 4, 21 init.; 5, 20, 4; 6, 18, 2 al.; Col. 6, 27, 10; Just. 1, 4, 2.—
    III.
    Of or concerning nature, natural:

    naturales quaestiones,

    Cic. Part. 18, 64:

    historia, Plin. H. N. praef. § 1: philosophia,

    Isid. Orig. 2, 24, 12.—
    IV.
    Opp. to fictitious, natural, real:

    philosophi duos Joves fecerunt, unum naturalem, alterum fabulosum,

    Lact. 1, 11. —Hence, adv.: nātūrālĭter, naturally, conformably to nature, by nature:

    nec vero umquam animus hominis naturaliter divinat,

    Cic. Div. 1, 50, 113:

    alacritas naturaliter innata,

    Caes. B. C. 3, 92:

    inter naturaliter dissimillimos,

    Vell. 2, 60, 5; Plin. 11, 37, 47, § 130:

    profluere (urinam),

    Cels. 7, 26, 1; Hirt. B. Alex. 8:

    est aliquid in omni materiā naturaliter primum,

    Quint. 3, 8, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > naturale

  • 12 naturalia

    nātūrālis, e, adj. [natura], natural, i. e.,
    I.
    By birth, one's own:

    naturalis pater, opp. to adoptive father,

    Cic. Phil. 3, 6, 15:

    in adoptionem dato redire in familiam liceat, si pater naturalis sine liberis decesserit,

    Quint. 3, 6, 96: filius ( = kata phusin uios), Liv. 42, 52:

    Pauli nepos,

    id. 44, 44; Suet. Tib. 52; Gai. Inst. 2, 137; 3, 31:

    qui in avi sui naturalis potestate est,

    Dig. 37, 8, 1, § 2; also, natural, illegitimate ( = nothus), Dig. 40, 5, 40; 36, 1, 80, § 2; Aug. Conf. 6, 12; Inscr. Grut. 945, 3.—
    II.
    Of or belonging to the nature of things, produced by or agreeable to nature, natural:

    naturale est alicui,

    it is natural to one, it is his innate quality, Plin. 11, 37. 54, §

    144: historia, id. praef. § 1: motus naturalis,

    Cic. Fin. 1, 6, 19:

    societas,

    id. Off. 1, 16, 50:

    lex,

    id. N. D. 1, 14, 36:

    notio naturalis atque insita in animis nostris,

    id. Fin. 1, 9, 31:

    naturalis, non fucatus nitor,

    id. Brut. 9, 36:

    bonum,

    id. Cael. 5, 11: dies, a natural day, i. e. from sunrise to sunset, opp. to the dies civilis, Censor. de Die Nat. 23;

    v. civilis: mors,

    a natural, not a violent death, Plin. 7, 53, 54, § 180 (for the class. mors necessaria, Cic. Mil. 7, 16):

    naturales exitus,

    the anus, Col. 6, 30, 8:

    naturalia desideria,

    the serual impulse, id. 6, 24, 2; 6, 27, 7: loca naturalia, the sexual parts of men and animals, Cels. 1, p. 11 Milligan.—As subst.: nātūrāle, is, n., the private parts:

    sanguinis pars per naturale descendit,

    Cels. 5, 26, 13; 7, 26, 1 al.—More freq. plur., nātūrālĭa, ĭum, n., in same sense, Cels. 4, 21 init.; 5, 20, 4; 6, 18, 2 al.; Col. 6, 27, 10; Just. 1, 4, 2.—
    III.
    Of or concerning nature, natural:

    naturales quaestiones,

    Cic. Part. 18, 64:

    historia, Plin. H. N. praef. § 1: philosophia,

    Isid. Orig. 2, 24, 12.—
    IV.
    Opp. to fictitious, natural, real:

    philosophi duos Joves fecerunt, unum naturalem, alterum fabulosum,

    Lact. 1, 11. —Hence, adv.: nātūrālĭter, naturally, conformably to nature, by nature:

    nec vero umquam animus hominis naturaliter divinat,

    Cic. Div. 1, 50, 113:

    alacritas naturaliter innata,

    Caes. B. C. 3, 92:

    inter naturaliter dissimillimos,

    Vell. 2, 60, 5; Plin. 11, 37, 47, § 130:

    profluere (urinam),

    Cels. 7, 26, 1; Hirt. B. Alex. 8:

    est aliquid in omni materiā naturaliter primum,

    Quint. 3, 8, 6.

    Lewis & Short latin dictionary > naturalia

  • 13 Naturgesetz

    Naturgesetz, lex naturae od. naturalis (im allg.). – ratio profecta a rerum natura (das auf die Natur ver Dinge begründete Gesetz). – die Naturgesetze, auch iura naturae.

    deutsch-lateinisches > Naturgesetz

  • 14 faenus

    faenus (less correctly fēn-, not foen-; cf. in the foll.), ŏris, n. [fe-, feo; cf.: faenum, femina, etc.; therefore, lit., what is produced; hence].
    I.
    Prop., the proceeds of capital lent out, interest (cf.: usura, versura): faenerator, sicuti M. Varro in libro tertio de Sermone Latino scripsit, a faenore est nominatus. Faenus autem dictum a fetu, et quasi a fetura quadam pecuniae parientis atque increscentis, Varr. ap. Gell. 16, 12, 7 sq., and ap. Non. 54, 5 sq.; cf.: faenus et faeneratores et lex de credita pecunia fenebris a fetu dicta, quod crediti nummi alios pariant, ut apud Graecos eadem res tokos dicitur, Paul. ex Fest. p. 86 Müll.: cf.: faenum (so it should read, instead of faenus) appellatur naturalis terrae fetus;

    ob quam causam et nummorum fetus faenus est vocatum et de ea re leges fenebres,

    id. p. 94:

    idem pecunias his faenori dabat,

    Cic. Verr. 2, 2, 70, § 170:

    pecuniam faenore accipere,

    id. ib. 2, 3, 72, §

    169: Scaptius centesimis, renovato in singulos annos faenore, contentus non fuit,

    id. Att. 6, 3, 5:

    faenus ex triente Idib. Quint. factum erat bessibus,

    id. ib. 4, 15, 7:

    iniquissimo faenore versuram facere,

    id. ib. 16, 15, 5:

    Graeci solvent tolerabili faenore,

    id. ib. 6, 1, 16:

    pecuniam occupare grandi faenore,

    id. Fl. 21, 51:

    dives positis in faenore nummis,

    Hor. S. 1, 2, 13; id. A. P. 421:

    faenore omni solutus,

    id. Epod. 2, 4.—
    II.
    Transf.
    A.
    Capital lent on interest (very rare):

    argenti faenus creditum,

    Plaut. Most. 3, 1, 101:

    faenus et impendium recusare,

    Cic. Att. 6, 1, 4.—
    2.
    Meton., that lent to the soil, i. e. the seed:

    quam bona fide terra creditum faenus reddit!

    Plin. 2, 63, 63, § 155.—
    B.
    Gain, profit, advantage: terra, quae nunquam recusat imperium, nec unquam sine usura reddit quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum faenore, Cic. de Sen. 15, 51; cf.:

    semina, quae magno faenore reddat ager,

    Tib. 2, 6, 22; and:

    cum quinquagesimo faenore messes reddit eximia fertilitas soli,

    Plin. 18, 17, 47, § 162:

    saepe venit magno faenore tardus amor,

    Prop. 1, 7, 26; cf.:

    at mihi, quod vivo detraxerit invida turba, Post obitum duplici faenore reddet Honos,

    id. 3 (4), 1, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > faenus

  • 15 foenus

    faenus (less correctly fēn-, not foen-; cf. in the foll.), ŏris, n. [fe-, feo; cf.: faenum, femina, etc.; therefore, lit., what is produced; hence].
    I.
    Prop., the proceeds of capital lent out, interest (cf.: usura, versura): faenerator, sicuti M. Varro in libro tertio de Sermone Latino scripsit, a faenore est nominatus. Faenus autem dictum a fetu, et quasi a fetura quadam pecuniae parientis atque increscentis, Varr. ap. Gell. 16, 12, 7 sq., and ap. Non. 54, 5 sq.; cf.: faenus et faeneratores et lex de credita pecunia fenebris a fetu dicta, quod crediti nummi alios pariant, ut apud Graecos eadem res tokos dicitur, Paul. ex Fest. p. 86 Müll.: cf.: faenum (so it should read, instead of faenus) appellatur naturalis terrae fetus;

    ob quam causam et nummorum fetus faenus est vocatum et de ea re leges fenebres,

    id. p. 94:

    idem pecunias his faenori dabat,

    Cic. Verr. 2, 2, 70, § 170:

    pecuniam faenore accipere,

    id. ib. 2, 3, 72, §

    169: Scaptius centesimis, renovato in singulos annos faenore, contentus non fuit,

    id. Att. 6, 3, 5:

    faenus ex triente Idib. Quint. factum erat bessibus,

    id. ib. 4, 15, 7:

    iniquissimo faenore versuram facere,

    id. ib. 16, 15, 5:

    Graeci solvent tolerabili faenore,

    id. ib. 6, 1, 16:

    pecuniam occupare grandi faenore,

    id. Fl. 21, 51:

    dives positis in faenore nummis,

    Hor. S. 1, 2, 13; id. A. P. 421:

    faenore omni solutus,

    id. Epod. 2, 4.—
    II.
    Transf.
    A.
    Capital lent on interest (very rare):

    argenti faenus creditum,

    Plaut. Most. 3, 1, 101:

    faenus et impendium recusare,

    Cic. Att. 6, 1, 4.—
    2.
    Meton., that lent to the soil, i. e. the seed:

    quam bona fide terra creditum faenus reddit!

    Plin. 2, 63, 63, § 155.—
    B.
    Gain, profit, advantage: terra, quae nunquam recusat imperium, nec unquam sine usura reddit quod accepit, sed alias minore, plerumque majore cum faenore, Cic. de Sen. 15, 51; cf.:

    semina, quae magno faenore reddat ager,

    Tib. 2, 6, 22; and:

    cum quinquagesimo faenore messes reddit eximia fertilitas soli,

    Plin. 18, 17, 47, § 162:

    saepe venit magno faenore tardus amor,

    Prop. 1, 7, 26; cf.:

    at mihi, quod vivo detraxerit invida turba, Post obitum duplici faenore reddet Honos,

    id. 3 (4), 1, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > foenus

  • 16 jure

    1.
    jūs, jūris, n. [kindred to Sanscr. yūsh, the same; cf. Gr. zômos], broth, soup, sauce (class.):

    cum una multa jura confundit cocus,

    Plaut. Most. 1, 3, 120:

    quo pacto ex jure hesterno panem atrum vorent,

    Ter. Eun. 5, 4, 17:

    in jus vocat pisces cocus,

    Varr. R. R. 3, 9:

    negavit, se jure illo nigro delectatum,

    Cic. Tusc. 5, 34, 98:

    in ea cena cocus meus praeter jus fervens nihil potuit imitari,

    id. Fam. 9, 20, 2:

    tepidum,

    Hor. S. 1, 3, 81:

    male conditum,

    id. ib. 2, 8, 69.—In a sarcastic lusus verbb.: Verrinum, hog-broth, or the justice of Verres, Cic. Verr. 2, 1, 46, § 121.—
    II.
    Transf., juice, mixture:

    addita creta in jus idem,

    the juice of the purple-fish, Plin. 35, 6, 26, § 44.
    2.
    jūs, jūris ( gen. plur. jurum for jurium, Plaut. Ep. 3, 4, 86; Cato ap. Charis. p. 72 and 109 P.:

    juribus,

    Dig. 13, 5, 3, § 1; Charis. p. 19: jure, arch. dat., Liv. 42, 28, 6; Corp. Ins. Lat. 198, 31), n. [kindred with Sanscr. yu, to join; cf. zeugnumi, jungo, qs. the binding, obliging; cf. lex from ligo], right, law, justice.
    I.
    Lit. (class.; in plur. very rare, except in nom. and acc.), that which is binding or obligatory; that which is binding by its nature, right, justice, duty:

    juris praecepta sunt haec, honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere,

    Just. Inst. 1, 1, 3: jus naturale est quod natura omnia animalia docuit...videmus etenim cetera quoque animalia istius juris perita censeri, Dig. 1, 1, 1, § 3; Just. Inst. 1, 2 prooem.: omnes boni ipsam aequitatem et jus ipsum amant;

    per se jus est appetendum,

    Cic. Leg. 1, 18, 48: Gy. Amabo, hicine istuc decet? Le. Jusque fasque est, Plaut. As. 1, 1, 20:

    jus hic orat,

    id. Trin. 5, 2, 37; id. Ps. 1, 5, 123:

    omnium legum atque jurium fictor, conditor cluet,

    id. Ep. 3, 4, 90:

    jus hominum situm est in generis humani societate,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    tenere,

    id. Caecin. 11:

    obtinere,

    to maintain, id. Quint. 9:

    de jure alicui respondere,

    to lay down the law, id. de Or. 2, 33, 142:

    respondere,

    id. Leg. 1, 4, 12: dicere, to pronounce judgment, give a judicial decision, as, e. g. the prætor:

    a Volcatio, qui Romae jus dicit,

    id. Fam. 13, 14; Verg. A. 7, 246; cf.:

    jura dare,

    id. ib. 1, 507:

    praetor quoque jus reddere dicitur, etiam cum inique decernit,

    Dig. 1, 1, 11: quid dubitas dare mihi argentum? S. Jus petis, fateor, you ask what is right, reasonable, Plaut. Ps. 5, 2, 16:

    jus publicum,

    common right, Ter. Phorm. 2, 3, 65:

    jura communia,

    equal rights, Cic. Div. 1, 5:

    divina ac humana,

    id. Off. 1, 26:

    belli,

    id. Div. 2, 77:

    gentium,

    the law of nations, id. Off. 3, 5:

    quod naturalis ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes populos peraeque custoditur, vocaturque jus gentium,

    Gai. Inst. 1, 1:

    civile,

    the civil law, Cic. Verr. 2, 1, 42, § 109: quod quisque populus ipse sibi jus constituit, id ipsius proprium est vocaturque jus civile, Gai Inst. 1, 1:

    pontificium,

    Cic. Dom. 13, 34:

    praediatorium,

    id. Balb. 20:

    conjugialia,

    Ov. M. 6, 536:

    jus est, apponi pernam frigidam,

    Plaut. Pers. 1, 3, 26:

    jus fasque est,

    human and divine right, id. Cist. 1, 1, 22:

    juris nodos solvere,

    Juv. 8, 50.— Abl.: jūrĕ, adverb., with justice, justly:

    jure in eum animadverteretur,

    Cic. Verr. 2, 5, 8, § 19:

    jure ac merito,

    id. ib. 2, 5, 67, § 172; id. Cat. 3, 6, 14; Juv. 2, 34:

    et jure fortasse,

    id. Tusc. 3, 12, 26:

    et fortasse suo jure,

    id. Fin. 5, 2, 4:

    te ipse, jure optimo, merito incuses licet,

    with perfect justice, Plaut. Most. 3, 2, 24:

    optimo jure,

    Cic. Off. 1, 31, 111; cf.: pleno jure, Gai Inst. 1, 5, 14:

    justo jure,

    Liv. 21, 3, 4; cf.

    opp. to injuria: non quaero, jure an injuria sint inimici,

    Cic. Verr. 2, 2, 61, § 150: summum jus, the extremity or utmost rigor of the law:

    non agam summo jure tecum,

    id. ib. 2, 5, 2, §

    4: ex quo illud, Summum jus, summa injuria, factum est jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33;

    so opp. (aequum et bonum habere quod defendant), si contra verbis et litteris, et, ut dici solet, summo jure contenditur,

    id. Caecin. 23, 65.
    II.
    Transf.
    A.
    A place where justice is administered, a court of justice:

    in jus ambula,

    come before a magistrate, Plaut. Rud. 3, 6, 22; Ter. Phorm. 5, 7, 43:

    in jus ire,

    Nep. Att. 6, 4:

    cum ad praetorem in jus adissemus,

    Cic. Verr. 2, 4, 65, § 147:

    in jus acres procurrunt,

    Hor. S. 1, 7, 20:

    aliquem in jus vocare,

    Cic. Verr. 2, 2, 76, § 187; Hor. S. 2, 5, 29:

    aliquem in jus rapere,

    id. ib. 1, 9, 77;

    2, 3, 72: trahere,

    Juv. 10, 87.—
    B.
    Justice, justness of a thing:

    absolverunt, admiratione magis virtutis, quam jure causae,

    Liv. 1, 26.—
    C.
    Legal right, power, authority, permission:

    cum plebe agendi,

    Cic. Leg. 2, 12, 31:

    materiae caedendae,

    Liv. 5, 55.—Of particular rights: jus eundi, a right of way, Gai Inst. 2, 31:

    jus agendi, aquamve ducendi,

    id. ib.:

    altius tollendi vel prospiciendi,

    id. ib. 4, 3: jus civitatis, the right to obtain the privileges of citizenship (cf. civitas;

    v. Krebs, Antibarb. p. 640),

    Cic. Arch. 5, 11; id. Caecin. 34, 98; 35, 102; id. Verr. 2, 4, 11,§ 26:

    jus capiendi,

    Juv. 1, 56:

    testandi,

    id. 16, 51; cf. 6, 217: jus trium liberorum, Sen. ap. Lact. 1, 16, 10:

    patrium,

    the power of life and death over their children, Liv. 1, 26:

    homines recipere in jus dicionemque,

    id. 21, 61:

    sub jus judiciumque regis venire,

    id. 39, 24:

    (homo) sui juris,

    his own master, independent, Cic. Verr. 2, 1, 7, § 18:

    jus ad mulieres,

    over the women, Plaut. Cas. 2, 2, 22:

    ut eodem jure essent, quo fuissent,

    Cic. Verr. 2, 3, 6, § 13; cf.:

    melius, quod nil animis in corpora juris natura indulget,

    Juv. 2, 139.— The legal forms of the old jurists:

    jus Flavianum,

    Dig. 1, 2, 2, § 7.

    Lewis & Short latin dictionary > jure

  • 17 jus

    1.
    jūs, jūris, n. [kindred to Sanscr. yūsh, the same; cf. Gr. zômos], broth, soup, sauce (class.):

    cum una multa jura confundit cocus,

    Plaut. Most. 1, 3, 120:

    quo pacto ex jure hesterno panem atrum vorent,

    Ter. Eun. 5, 4, 17:

    in jus vocat pisces cocus,

    Varr. R. R. 3, 9:

    negavit, se jure illo nigro delectatum,

    Cic. Tusc. 5, 34, 98:

    in ea cena cocus meus praeter jus fervens nihil potuit imitari,

    id. Fam. 9, 20, 2:

    tepidum,

    Hor. S. 1, 3, 81:

    male conditum,

    id. ib. 2, 8, 69.—In a sarcastic lusus verbb.: Verrinum, hog-broth, or the justice of Verres, Cic. Verr. 2, 1, 46, § 121.—
    II.
    Transf., juice, mixture:

    addita creta in jus idem,

    the juice of the purple-fish, Plin. 35, 6, 26, § 44.
    2.
    jūs, jūris ( gen. plur. jurum for jurium, Plaut. Ep. 3, 4, 86; Cato ap. Charis. p. 72 and 109 P.:

    juribus,

    Dig. 13, 5, 3, § 1; Charis. p. 19: jure, arch. dat., Liv. 42, 28, 6; Corp. Ins. Lat. 198, 31), n. [kindred with Sanscr. yu, to join; cf. zeugnumi, jungo, qs. the binding, obliging; cf. lex from ligo], right, law, justice.
    I.
    Lit. (class.; in plur. very rare, except in nom. and acc.), that which is binding or obligatory; that which is binding by its nature, right, justice, duty:

    juris praecepta sunt haec, honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere,

    Just. Inst. 1, 1, 3: jus naturale est quod natura omnia animalia docuit...videmus etenim cetera quoque animalia istius juris perita censeri, Dig. 1, 1, 1, § 3; Just. Inst. 1, 2 prooem.: omnes boni ipsam aequitatem et jus ipsum amant;

    per se jus est appetendum,

    Cic. Leg. 1, 18, 48: Gy. Amabo, hicine istuc decet? Le. Jusque fasque est, Plaut. As. 1, 1, 20:

    jus hic orat,

    id. Trin. 5, 2, 37; id. Ps. 1, 5, 123:

    omnium legum atque jurium fictor, conditor cluet,

    id. Ep. 3, 4, 90:

    jus hominum situm est in generis humani societate,

    Cic. Tusc. 1, 26, 64:

    tenere,

    id. Caecin. 11:

    obtinere,

    to maintain, id. Quint. 9:

    de jure alicui respondere,

    to lay down the law, id. de Or. 2, 33, 142:

    respondere,

    id. Leg. 1, 4, 12: dicere, to pronounce judgment, give a judicial decision, as, e. g. the prætor:

    a Volcatio, qui Romae jus dicit,

    id. Fam. 13, 14; Verg. A. 7, 246; cf.:

    jura dare,

    id. ib. 1, 507:

    praetor quoque jus reddere dicitur, etiam cum inique decernit,

    Dig. 1, 1, 11: quid dubitas dare mihi argentum? S. Jus petis, fateor, you ask what is right, reasonable, Plaut. Ps. 5, 2, 16:

    jus publicum,

    common right, Ter. Phorm. 2, 3, 65:

    jura communia,

    equal rights, Cic. Div. 1, 5:

    divina ac humana,

    id. Off. 1, 26:

    belli,

    id. Div. 2, 77:

    gentium,

    the law of nations, id. Off. 3, 5:

    quod naturalis ratio inter omnes homines constituit, id apud omnes populos peraeque custoditur, vocaturque jus gentium,

    Gai. Inst. 1, 1:

    civile,

    the civil law, Cic. Verr. 2, 1, 42, § 109: quod quisque populus ipse sibi jus constituit, id ipsius proprium est vocaturque jus civile, Gai Inst. 1, 1:

    pontificium,

    Cic. Dom. 13, 34:

    praediatorium,

    id. Balb. 20:

    conjugialia,

    Ov. M. 6, 536:

    jus est, apponi pernam frigidam,

    Plaut. Pers. 1, 3, 26:

    jus fasque est,

    human and divine right, id. Cist. 1, 1, 22:

    juris nodos solvere,

    Juv. 8, 50.— Abl.: jūrĕ, adverb., with justice, justly:

    jure in eum animadverteretur,

    Cic. Verr. 2, 5, 8, § 19:

    jure ac merito,

    id. ib. 2, 5, 67, § 172; id. Cat. 3, 6, 14; Juv. 2, 34:

    et jure fortasse,

    id. Tusc. 3, 12, 26:

    et fortasse suo jure,

    id. Fin. 5, 2, 4:

    te ipse, jure optimo, merito incuses licet,

    with perfect justice, Plaut. Most. 3, 2, 24:

    optimo jure,

    Cic. Off. 1, 31, 111; cf.: pleno jure, Gai Inst. 1, 5, 14:

    justo jure,

    Liv. 21, 3, 4; cf.

    opp. to injuria: non quaero, jure an injuria sint inimici,

    Cic. Verr. 2, 2, 61, § 150: summum jus, the extremity or utmost rigor of the law:

    non agam summo jure tecum,

    id. ib. 2, 5, 2, §

    4: ex quo illud, Summum jus, summa injuria, factum est jam tritum sermone proverbium,

    id. Off. 1, 10, 33;

    so opp. (aequum et bonum habere quod defendant), si contra verbis et litteris, et, ut dici solet, summo jure contenditur,

    id. Caecin. 23, 65.
    II.
    Transf.
    A.
    A place where justice is administered, a court of justice:

    in jus ambula,

    come before a magistrate, Plaut. Rud. 3, 6, 22; Ter. Phorm. 5, 7, 43:

    in jus ire,

    Nep. Att. 6, 4:

    cum ad praetorem in jus adissemus,

    Cic. Verr. 2, 4, 65, § 147:

    in jus acres procurrunt,

    Hor. S. 1, 7, 20:

    aliquem in jus vocare,

    Cic. Verr. 2, 2, 76, § 187; Hor. S. 2, 5, 29:

    aliquem in jus rapere,

    id. ib. 1, 9, 77;

    2, 3, 72: trahere,

    Juv. 10, 87.—
    B.
    Justice, justness of a thing:

    absolverunt, admiratione magis virtutis, quam jure causae,

    Liv. 1, 26.—
    C.
    Legal right, power, authority, permission:

    cum plebe agendi,

    Cic. Leg. 2, 12, 31:

    materiae caedendae,

    Liv. 5, 55.—Of particular rights: jus eundi, a right of way, Gai Inst. 2, 31:

    jus agendi, aquamve ducendi,

    id. ib.:

    altius tollendi vel prospiciendi,

    id. ib. 4, 3: jus civitatis, the right to obtain the privileges of citizenship (cf. civitas;

    v. Krebs, Antibarb. p. 640),

    Cic. Arch. 5, 11; id. Caecin. 34, 98; 35, 102; id. Verr. 2, 4, 11,§ 26:

    jus capiendi,

    Juv. 1, 56:

    testandi,

    id. 16, 51; cf. 6, 217: jus trium liberorum, Sen. ap. Lact. 1, 16, 10:

    patrium,

    the power of life and death over their children, Liv. 1, 26:

    homines recipere in jus dicionemque,

    id. 21, 61:

    sub jus judiciumque regis venire,

    id. 39, 24:

    (homo) sui juris,

    his own master, independent, Cic. Verr. 2, 1, 7, § 18:

    jus ad mulieres,

    over the women, Plaut. Cas. 2, 2, 22:

    ut eodem jure essent, quo fuissent,

    Cic. Verr. 2, 3, 6, § 13; cf.:

    melius, quod nil animis in corpora juris natura indulget,

    Juv. 2, 139.— The legal forms of the old jurists:

    jus Flavianum,

    Dig. 1, 2, 2, § 7.

    Lewis & Short latin dictionary > jus

  • 18 Libertas

    lībertas (old form, loebertas; v. 1. liber init.), ātis, f. [1. liber], the state or condition of a freeman, a being free, freedom, liberty, freedom from restraint or obligation, [p. 1059] free will, etc.
    I.
    In gen.:

    quid est enim libertas? potestas vivendi, ut velis,

    Cic. Par. 5, 1, 34:

    ne majorem largiar ei, qui contra dicturus est, libertatem et licentiam,

    id. Ac. 2, 10, 30:

    praecidere sibi libertatem vivendi,

    id. Verr. 2, 3, 1, § 3:

    tabella dat populo eam libertatem, ut, quod velint, faciant,

    id. Planc. 6, 16:

    libertas in ridendo, in plorando,

    id. ib. 14, 33:

    omnium rerum impunitam libertatem tenere,

    id. de Or. 1, 52, 226:

    libertas est naturalis facultas ejus quod cuique facere libet, nisi si quid vi aut jure prohibetur,

    Just. Inst. 1, 3, 1.—With gen.:

    feminae omnium rerum libertatem desiderant,

    Liv. 34, 2 fin:

    testamentorum,

    Quint. 3, 6, 84:

    verborum (with licentia figurarum),

    id. 10, 1, 28:

    dialogorum,

    id. 10, 5, 15:

    caeli,

    the open air, id. 10, 3, 22.— Poet. with inf sit modo libertas, quae velit ira, loqui, Prop. 1, 1, 28:

    nec mihi libertas imis freta tollere arenis,

    Val. Fl. 1, 601.—
    II.
    In partic.
    A.
    Civil freedom, liberty, opp. to slavery:

    Scaevae, servo Q. Crotonis, libertas data est,

    Cic. Rab. Perd. 11, 31: alicujus libertati parcere, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 206 Vahl.):

    omnes homines naturā libertati studere et condicionem servitutis odisse,

    Caes. B. G. 3, 10 fin.:

    patriam et libertatem perdidi,

    Plaut. Capt. 2, 2, 50:

    libertas paenulast tergo tuo,

    id. Most. 4, 2, 74:

    haruspex his promisit libertatem,

    id. Poen. 5, 4, 54:

    aliquem in libertatem asserere,

    Suet. Vit. 10:

    petitur puer in libertatem,

    id. Rhet. 1:

    libertatis condicio,

    Ulp. Fragm. 2, 3:

    favor libertatis,

    Gai. Inst. 1, 21; Paul. Sent. 2, 23, 2:

    libertatem dare,

    Gai. Inst. 2, 200:

    amittere,

    id. ib. 1, 160 sq.—
    (β).
    In plur. (anteand post-class.):

    tribus non conduci possim libertatibus, Quin, etc.,

    Plaut. Cas. 2, 8, 70:

    pecunias et libertates servis et ante dono datas,

    Tac. A. 15, 55:

    in libertatibus dandis,

    Gai. Inst. 2, § 228:

    libertatium conservandarum causa,

    Dig. 38, 1, 13, § 1:

    lex (Fufia Caninia) cavet ut libertates servis testamento nominatim dentur,

    Ulp. Fragm. 1, 25.—
    2.
    Trop.:

    se in libertatem vindicare,

    Cic. de Or. 2, 33, 145; cf.:

    in libertatem vindicati,

    id. N. D. 1, 20, 56.—
    B.
    Political freedom, liberty, or independence of a people not under monarchical rule, or not subject to another people (opp. servitus and dominatus):

    aut exigendi reges non fuerunt: aut plebi re, non verbo danda libertas,

    Cic. Leg. 3, 10 fin.:

    aliae nationes servitutem pati possunt: populi Romani est propria libertas,

    id. Phil. 6, 7 fin.; cf. id. ib. 3, 11 fin.:

    in optimatium dominatu vix particeps libertatis potest esse multitudo,

    id. Rep. 1, 27, 43:

    et a regum et a patrum dominatione solere in libertatem rem populi vindicari, etc.,

    id. ib. 1, 32, 48:

    alicui eripere libertatem,

    id. ib. 1, 17, 28:

    in libertate permanere,

    Caes. B. G. 3, 8:

    libertatem accipere, recuperare,

    id. ib. 7, 1 fin.:

    plus communi libertati tribuere,

    id. ib. 7, 37:

    per dolum ac proditionem prope libertas amissa est,

    Liv. 2, 3, 1:

    conditor Romanae libertatis,

    id. 8, 34.—
    C.
    The spirit of liberty, consciousness of freedom:

    dolor animi, innata libertas, prompta excellensque virtus,

    Cic. Sest. 41, 88:

    timefacta libertas,

    id. Off. 2, 7, 24.—
    D.
    Freedom of speech or thought, frankness, boldness, candor (mostly post-Aug.):

    hoc mihi libertas, hoc pia lingua dedit,

    Ov. H. 15, 68:

    vera de exitu ejus magna cum libertate ominatus est,

    Vell. 2, 71, 2:

    quae in aliis libertas est, in aliis licentia vocatur,

    Quint. 3, 8, 48:

    affectatores libertatis,

    id. 6, 2, 16; 10, 1, 94:

    antiqua comoedia facundissimae libertatis,

    id. 10, 1, 65:

    vox honestissimae libertatis,

    id. 11, 1, 37:

    libertas ingenii,

    Sall. J. 30, 3.—
    E.
    Freedom from taxation, exemption:

    aedium,

    Dig. 8, 6, 18.—
    F.
    Personified: Līber-tas, tatis, f., the goddess of Liberty, whose temple on the Aventine Hill was founded by the father of Tiberius Gracchus in the second Punic war; in the atrium of this temple the census-tables were preserved, Ov. F. 4, 624; Liv. 24, 17; 25, 7; 34, 44; 45, 15; Cic. Mil. 22, 59; id. Att. 4, 16, 14; id. N. D. 2, 23, 61. A statue of Libertas was erected by Clodius on the site of Cicero's house after it was pulled down, Cic. Att. 4, 2, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > Libertas

  • 19 libertas

    lībertas (old form, loebertas; v. 1. liber init.), ātis, f. [1. liber], the state or condition of a freeman, a being free, freedom, liberty, freedom from restraint or obligation, [p. 1059] free will, etc.
    I.
    In gen.:

    quid est enim libertas? potestas vivendi, ut velis,

    Cic. Par. 5, 1, 34:

    ne majorem largiar ei, qui contra dicturus est, libertatem et licentiam,

    id. Ac. 2, 10, 30:

    praecidere sibi libertatem vivendi,

    id. Verr. 2, 3, 1, § 3:

    tabella dat populo eam libertatem, ut, quod velint, faciant,

    id. Planc. 6, 16:

    libertas in ridendo, in plorando,

    id. ib. 14, 33:

    omnium rerum impunitam libertatem tenere,

    id. de Or. 1, 52, 226:

    libertas est naturalis facultas ejus quod cuique facere libet, nisi si quid vi aut jure prohibetur,

    Just. Inst. 1, 3, 1.—With gen.:

    feminae omnium rerum libertatem desiderant,

    Liv. 34, 2 fin:

    testamentorum,

    Quint. 3, 6, 84:

    verborum (with licentia figurarum),

    id. 10, 1, 28:

    dialogorum,

    id. 10, 5, 15:

    caeli,

    the open air, id. 10, 3, 22.— Poet. with inf sit modo libertas, quae velit ira, loqui, Prop. 1, 1, 28:

    nec mihi libertas imis freta tollere arenis,

    Val. Fl. 1, 601.—
    II.
    In partic.
    A.
    Civil freedom, liberty, opp. to slavery:

    Scaevae, servo Q. Crotonis, libertas data est,

    Cic. Rab. Perd. 11, 31: alicujus libertati parcere, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 206 Vahl.):

    omnes homines naturā libertati studere et condicionem servitutis odisse,

    Caes. B. G. 3, 10 fin.:

    patriam et libertatem perdidi,

    Plaut. Capt. 2, 2, 50:

    libertas paenulast tergo tuo,

    id. Most. 4, 2, 74:

    haruspex his promisit libertatem,

    id. Poen. 5, 4, 54:

    aliquem in libertatem asserere,

    Suet. Vit. 10:

    petitur puer in libertatem,

    id. Rhet. 1:

    libertatis condicio,

    Ulp. Fragm. 2, 3:

    favor libertatis,

    Gai. Inst. 1, 21; Paul. Sent. 2, 23, 2:

    libertatem dare,

    Gai. Inst. 2, 200:

    amittere,

    id. ib. 1, 160 sq.—
    (β).
    In plur. (anteand post-class.):

    tribus non conduci possim libertatibus, Quin, etc.,

    Plaut. Cas. 2, 8, 70:

    pecunias et libertates servis et ante dono datas,

    Tac. A. 15, 55:

    in libertatibus dandis,

    Gai. Inst. 2, § 228:

    libertatium conservandarum causa,

    Dig. 38, 1, 13, § 1:

    lex (Fufia Caninia) cavet ut libertates servis testamento nominatim dentur,

    Ulp. Fragm. 1, 25.—
    2.
    Trop.:

    se in libertatem vindicare,

    Cic. de Or. 2, 33, 145; cf.:

    in libertatem vindicati,

    id. N. D. 1, 20, 56.—
    B.
    Political freedom, liberty, or independence of a people not under monarchical rule, or not subject to another people (opp. servitus and dominatus):

    aut exigendi reges non fuerunt: aut plebi re, non verbo danda libertas,

    Cic. Leg. 3, 10 fin.:

    aliae nationes servitutem pati possunt: populi Romani est propria libertas,

    id. Phil. 6, 7 fin.; cf. id. ib. 3, 11 fin.:

    in optimatium dominatu vix particeps libertatis potest esse multitudo,

    id. Rep. 1, 27, 43:

    et a regum et a patrum dominatione solere in libertatem rem populi vindicari, etc.,

    id. ib. 1, 32, 48:

    alicui eripere libertatem,

    id. ib. 1, 17, 28:

    in libertate permanere,

    Caes. B. G. 3, 8:

    libertatem accipere, recuperare,

    id. ib. 7, 1 fin.:

    plus communi libertati tribuere,

    id. ib. 7, 37:

    per dolum ac proditionem prope libertas amissa est,

    Liv. 2, 3, 1:

    conditor Romanae libertatis,

    id. 8, 34.—
    C.
    The spirit of liberty, consciousness of freedom:

    dolor animi, innata libertas, prompta excellensque virtus,

    Cic. Sest. 41, 88:

    timefacta libertas,

    id. Off. 2, 7, 24.—
    D.
    Freedom of speech or thought, frankness, boldness, candor (mostly post-Aug.):

    hoc mihi libertas, hoc pia lingua dedit,

    Ov. H. 15, 68:

    vera de exitu ejus magna cum libertate ominatus est,

    Vell. 2, 71, 2:

    quae in aliis libertas est, in aliis licentia vocatur,

    Quint. 3, 8, 48:

    affectatores libertatis,

    id. 6, 2, 16; 10, 1, 94:

    antiqua comoedia facundissimae libertatis,

    id. 10, 1, 65:

    vox honestissimae libertatis,

    id. 11, 1, 37:

    libertas ingenii,

    Sall. J. 30, 3.—
    E.
    Freedom from taxation, exemption:

    aedium,

    Dig. 8, 6, 18.—
    F.
    Personified: Līber-tas, tatis, f., the goddess of Liberty, whose temple on the Aventine Hill was founded by the father of Tiberius Gracchus in the second Punic war; in the atrium of this temple the census-tables were preserved, Ov. F. 4, 624; Liv. 24, 17; 25, 7; 34, 44; 45, 15; Cic. Mil. 22, 59; id. Att. 4, 16, 14; id. N. D. 2, 23, 61. A statue of Libertas was erected by Clodius on the site of Cicero's house after it was pulled down, Cic. Att. 4, 2, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > libertas

См. также в других словарях:

  • Lex naturalis —    см. Естественный закон …   Вестминстерский словарь теологических терминов

  • Lex () — Lex (lex naturalis)         (лат.) закон (естественный закон). Философский энциклопедический словарь. М.: Советская энциклопедия. Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. 1983 …   Философская энциклопедия

  • Lex Prima — Newtons erstes und zweites Gesetz, in Latein, aus der Originalausgabe der Principia Mathematica von 1687. Im Jahre 1687 erschien Isaac Newtons berühmtes Werk Philosophiae Naturalis Principia Mathematica (Mathematische Prinzipien der… …   Deutsch Wikipedia

  • Lex Quarta — Newtons erstes und zweites Gesetz, in Latein, aus der Originalausgabe der Principia Mathematica von 1687. Im Jahre 1687 erschien Isaac Newtons berühmtes Werk Philosophiae Naturalis Principia Mathematica (Mathematische Prinzipien der… …   Deutsch Wikipedia

  • Lex Secunda — Newtons erstes und zweites Gesetz, in Latein, aus der Originalausgabe der Principia Mathematica von 1687. Im Jahre 1687 erschien Isaac Newtons berühmtes Werk Philosophiae Naturalis Principia Mathematica (Mathematische Prinzipien der… …   Deutsch Wikipedia

  • Lex Tertia — Newtons erstes und zweites Gesetz, in Latein, aus der Originalausgabe der Principia Mathematica von 1687. Im Jahre 1687 erschien Isaac Newtons berühmtes Werk Philosophiae Naturalis Principia Mathematica (Mathematische Prinzipien der… …   Deutsch Wikipedia

  • Naturrecht — Der Begriff Naturrecht (lateinisch ius naturae oder jus naturae, aus ius ‚Recht‘ und natura ‚Natur‘; bzw. natürliches Recht, lat. ius naturale oder jus naturale, aus naturalis ‚natürlich‘, „von Natur entstanden“) oder überpositives Recht ist …   Deutsch Wikipedia

  • Фома Аквинский — Жизнь и сочинения     Фома Аквинский был самым крупным схоластом, гением метафизики и восхитительным по масштабу умом. Его логическая система поражает прозрачной ясностью и органичностью связей. Он был, скорее, аристотелевского, чем платоно… …   Западная философия от истоков до наших дней

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • Naturrecht — Na|tur|recht 〈n. 11〉 im Wesen des Menschen begründetes, von staatl. u. gesellschaftl. Verhältnissen unabhängiges Recht * * * Na|tur|recht, das (Ethik): Recht, das unabhängig von der gesetzlich fixierten Rechtsauffassung eines bestimmten Staates o …   Universal-Lexikon

  • Critical legal studies — is a movement in legal thought that applied methods similar to those of critical theory (the Frankfurt School) to law. The abbreviations CLS and Crit are sometimes used to refer to the movement and its adherents. Contents 1 History 2 Themes 3… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»